Loksabha Election Result 2024 : ભારત ગઠબંધનના તે 10 ચહેરા, જેમણે રોક્યો મોદીનો રથ!

આખરે લોકસભા ચૂંટણી 2024ના પરિણામો આવી ગયા છે. આ ચૂંટણીમાં ભાજપ ઘણા લોકોથી દૂર રહ્યું છે, પરંતુ NDA 272નો આંકડો પાર કરવામાં સફળ રહી છે. આ ચૂંટણીમાં વિપક્ષી ભારત ગઠબંધનના ઘણા મોટા નેતાઓ હતા, જેઓ પોતાની રાજકીય ડહાપણથી ભાજપને ખૂબ આગળ જતા રોકવામાં સફળ રહ્યા હતા.

અખિલેશ યાદવ ઉત્તર પ્રદેશના લોકોને ખાતરી અપાવવામાં સફળ રહ્યા કે તેમની રાજકીય કુશળતા તેમના પિતા મુલાયમ સિંહ યાદવ કરતા ઓછી નથી. આથી તેણે અન્ય ‘છોકરા’ સાથે મળીને યુપીમાં મોદીનો રથ રોક્યો હતો. યુપીનો આ બીજો છોકરો રાહુલ ગાંધી હતો. જેમણે છેલ્લી બે લોકસભા ચૂંટણીમાં નિષ્ફળતા અને બે વર્ષ પહેલાં યોજાયેલી ઉત્તર પ્રદેશ વિધાનસભાની ચૂંટણીમાં કોંગ્રેસના નબળા દેખાવ છતાં હિંમત હારી ન હતી.

પહેલા દક્ષિણથી દૂર ઉત્તર સુધી ભારત જોડો યાત્રા કાઢી અને પછી ઉત્તર પૂર્વમાં મણિપુરથી મુંબઈ સુધી ન્યાય યાત્રા પૂરી કરી. આ બંને છોકરાઓનો જુસ્સો અને હિંમત એટલો અદભૂત હતો કે આ વખતે ભાજપ 272ના આંકડાથી ઘણો પાછળ રહી ગયો. આ બે સિવાય મમતા બેનર્જી, લાલુ પ્રસાદ યાદવ, મલ્લિકાર્જુન ખડગે, પ્રિયંકા ગાંધી, સીતારામ યેચુરી, જયરામ રમેશ, ઉદ્ધવ ઠાકરે, શરદ પવાર અને પવન ખેરાએ એવી બસ્તી નાખી કે મોદીના અશ્વમેધ યજ્ઞનો ઘોડો લાખો પછી પણ આગળ ન વધ્યો.

ભાજપની ‘ગેરસમજ’ દૂર થઇ

અયોધ્યામાં રામ મંદિરના અભિષેક બાદ વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ એનડીએ માટે 400 અને ભાજપ માટે 370નો લક્ષ્યાંક પાર કરવાનો કોલ આપ્યો હતો. તેમનો આત્મવિશ્વાસ વિરોધી પક્ષોને હરાવવા માટે પૂરતો હતો. પરંતુ રાહુલ ગાંધીને તેમના પ્રવાસના આધારે વિશ્વાસ હતો કે તેઓ વડાપ્રધાનની આ ગેરસમજને ઉડાવી દેશે. 4 જૂને પણ એવું જ થયું હતું કે જેમ જેમ પરિણામ આવવાનું શરૂ થયું તેમ તેમ ભાજપની છાવણીમાં નિરાશા ફેલાઈ ગઈ. જો કે, ભાજપે 240 બેઠકો મેળવી છે અને તેના જોડાણ (NDA)ને સરકાર બનાવવા માટે પૂરતી બહુમતી મળી છે. પરંતુ શું ત્રીજી વખત વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી અગાઉની બે સરકારોની જેમ કોઈ ચિંતા વગર સરકાર ચલાવી શકશે? આ પ્રશ્ન સમગ્ર ભાજપના કુળમાં ઉઠી રહ્યો છે. તેમણે જે રીતે હિંમતભેર છેલ્લી બે લોકસભામાં તેમના એજન્ડા મુજબ ઠરાવો પસાર કરાવ્યા, તે ભવિષ્યમાં તેમને મુશ્કેલીમાં મૂકશે.

‘છોકરાઓએ’ વડીલોને હરાવ્યા

લોકો રાહુલ ગાંધી અને અખિલેશ યાદવને રાજકારણમાં બાળકો માનતા રહ્યા, પરંતુ આ બે ‘છોકરાઓ’એ તેમના નિશ્ચય, સમર્પણ અને આત્મવિશ્વાસથી વિખરાયેલા વિપક્ષના કુળમાં પ્રાણ ફૂંક્યા. સપાટી પર આ દરેક જણ જુએ છે. પરંતુ તેમને આગળ કરીને રાજકીય ‘ચાણક્ય’ મોદી પર પણ લગામ લગાવવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યા હતા, જે છેલ્લા દસ વર્ષથી તેમના ‘હિંદુત્વ’થી કંટાળેલા હતા. એમાં કોઈ શંકા નથી કે તેમણે તેમના હિંદુત્વ મંત્રનો ઉપયોગ સૌપ્રથમ ગુજરાતના રાજકારણમાં કર્યો હતો, જ્યારે તેઓ ત્યાંના મુખ્યમંત્રી હતા. આ પ્રયોગ સફળ રહ્યો અને તેઓ સતત ત્રણ ટર્મ સુધી ગુજરાતના મુખ્યમંત્રી રહ્યા. તેમણે ભાજપની અંદર અને બહારના તમામ વિરોધીઓને હરાવ્યા. 2014ની લોકસભા ચૂંટણી પહેલા જ્યારે ભાજપે તેમને પોતાનો પોસ્ટર બોય બનાવ્યો હતો, ત્યારે તેઓ હિન્દુત્વના આધારે સત્તામાં આવ્યા હતા.

PDA હિન્દુત્વને ઢાંકી દીધું

તેમનો પ્રયોગ સતત બે વખત સફળ રહ્યો હતો. પરંતુ આ વખતે તેમનો પ્રયોગ સફળ ન થાય તે માટે વિપક્ષી પાર્ટીઓએ ઈન્ડિયા એલાયન્સની રચના કરી અને પીડીએનો રોડ મેપ તૈયાર કર્યો. પીડીએ એટલે પછાત, દલિત અને લઘુમતી. આ પીડીએની ધાર નરેન્દ્ર મોદીના હિન્દુત્વને ઢાંકી દે છે. કેટલીક જગ્યાએ આ PDA પછાત, દલિત અને અલ્પસંખ્યક (લઘુમતિ) હતી. તો કેટલીક જગ્યાએ અખિલેશ યાદવે તેને પીડિત, દલિત અને આગળ કહ્યો હતો. પરિણામે ઉત્તર પ્રદેશમાં યોગી આદિત્યનાથના શાસનથી નારાજ તમામ સમુદાયો પણ આ પીડીએની છત્રછાયામાં આવી ગયા. ખાસ કરીને અવધ અને પૂર્વાંચલમાં આ ફોર્મમાં પીડીએ લેવામાં આવ્યું હતું. ઉત્તર પ્રદેશની 80માંથી માત્ર 33 બેઠકો પર ભાજપને સીમિત કરવું સરળ નહોતું. પરંતુ રાહુલ અને અખિલેશની જોડીએ તે કરી બતાવ્યું. ભાજપના ઘમંડી સાંસદોને હરાવવા માટે છેલ્લી ઘડીએ એવા ઉમેદવારોને મેદાનમાં ઉતારવામાં આવ્યા હતા, જેમણે સ્મૃતિ ઈરાની જેવા શક્તિશાળી રાજકારણીને હરાવ્યા હતા.

ડાબેરી વિચારધારા પણ સફળ રહી

રાજકારણની આ શતરંજમાં ડાબેરી મોરચાના નેતાઓનો કરિશ્મા અપાર હતો. સીપીએમના જનરલ સેક્રેટરી સીતારામ યેચુરી આ ભારત ગઠબંધનના મૂળમાં હતા. બીજી તરફ, રાહુલ ગાંધીને ભારત ગઠબંધન સાથે મજબૂત રીતે ઊભા રહેવા માટે તૈયાર કરવામાં જયરામ રમેશ અને પવન ખેડાનો મોટો ફાળો હતો. આ બંને નેતાઓએ એવું બંધન બનાવ્યું કે રાહુલ ગાંધી તેમના લક્ષ્ય તરફ સતત રહ્યા. રાહુલ ગાંધીના પ્રવાસ દરમિયાન, દરેક સામાન્ય માણસને મળવાની તેમની સરળ રીત અને તેમની રમતિયાળ શૈલી બધાને આકર્ષિત કરતી રહી. તે ગમે ત્યાં રોકાઈને ચા પીતો, ક્યાંક ઊભા રહીને છોલે-ભટુરા ખાતો અને કોઈની પણ બાઇક પર ફરવા જતો. મને યાદ છે, જ્યારે પશ્ચિમ બંગાળની સીપીએમ સરકારે મમતાની રેલીને રોકવા માટે દરેક ખૂણે-ખૂણે પોલીસ તૈનાત કરી હતી, ત્યારે તે ભારે વરસાદમાં બાઇકની પાછળ ચમકાઈ તલ્લા પહોંચી હતી, જ્યાં તેની રેલી યોજાઈ હતી. બરાબર દસ વર્ષ પછી, મમતાએ 34 વર્ષ જૂની સીપીએમ સરકારને ઉથલાવી.

મમતાનો ચંડી પાઠ

મમતાની ભાવનાને કારણે જ આજે પશ્ચિમ બંગાળમાં ડાબેરી મોરચાનો પતન થઈ રહ્યો છે. મમતા ત્યાં 2011 થી એક મોનોલિથ તરીકે શાસન કરી રહી છે. નરેન્દ્ર મોદી માટે આવા મમતા બેનર્જીનો સામનો કરવો સરળ ન હતો. 2021ની વિધાનસભા ચૂંટણીમાં વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ મમતા બેનર્જી સાથે સીધો ગડબડ કરી હતી અને ભાજપને વિધાનસભામાં કારમી હારનો સામનો કરવો પડ્યો હતો. જ્યારે 2019ની લોકસભા ચૂંટણીમાં, વિધાનસભા ચૂંટણીના બે વર્ષ પહેલા, આ જ નરેન્દ્ર મોદીએ બંગાળમાં 42માંથી 18 બેઠકો જીતી હતી. ભાજપે ત્યાં ધર્મની રાજનીતિ કરી અને જય શ્રી રામના નારા લગાવ્યા.

બંગાળની સિંહણ મમતા બેનર્જીએ જાહેર સભાઓમાં ચંડીનો પાઠ કરીને ભાજપને ભગાડ્યો. બીજેપી એ ભૂલી ગઈ કે ભારતના દરેક રાજ્યમાં હિન્દુઓ દ્વારા પૂજવામાં આવેલા શ્રી રામ જ નથી. અહીં બ્રજધામના ગોકુળમાં આપણે રાધે-રાધે કહેવું છે અને દ્વારકામાં આપણે જય શ્રી કૃષ્ણ કહેવું છે. આ વિવિધતા ભારતનું જીવન છે અને નરેન્દ્ર મોદી અને તેમના ભાજપે આને ઓળખવામાં ભૂલ કરી છે.

મમતાએ પાઠ ભણાવ્યો

મમતા બેનર્જીએ બંગાળમાં ભાજપ પાસેથી સાત બેઠકો જીતી હતી. તેમનો આંકડો 22 થી 29 થયો અને ભાજપનો આંકડો 18 થી 11 થયો. મમતા અહીં ઈન્ડિયા એલાયન્સથી અલગ થઈને ચૂંટણી લડી હતી. તેમણે કોંગ્રેસના શક્તિશાળી નેતા અધીર રંજન ચૌધરીને બેરહામપુરમાં તેમના ઉમેદવાર યુસુફ પઠાણ દ્વારા હરાવ્યા. જ્યારે તેઓ 1999થી સતત આ બેઠક પરથી જીતતા હતા. યુસુફ પઠાણ એક ક્રિકેટર છે અને મૂળ ગુજરાતનો છે. તેને બંગાળી પણ આવડતી નથી. તેમણે દુર્ગાપુર લોકસભા બેઠક પરથી ભૂતપૂર્વ ક્રિકેટર કીર્તિ આઝાદ અને આસનસોલ બેઠક પરથી ફિલ્મ અભિનેતા શત્રુઘ્ન સિંહાને પણ વિજયશ્રી આપી હતી. આ રીતે મમતાએ રાષ્ટ્રીય સ્તરે પોતાનું કદ મોદીની સમકક્ષ બનાવી દીધું. તે પ્રમાણે લાલુ પ્રસાદ યાદવે બિહારમાં મોદીની સામે મોટી દિવાલ બનાવી દીધી. ઘાસચારા કૌભાંડમાં દોષિત થવાને કારણે તેઓ પોતે ચૂંટણી લડી શક્યા નહોતા, પરંતુ તેમણે તેમના પુત્ર તેજસ્વી યાદવને રાજકારણમાં નિપુણ બનાવ્યા. પરિણામ એ આવ્યું કે 2019માં એક પણ સીટ ન જીતી શકનાર આરજેડીને ચાર સીટો મળી. તેઓ ભારતના જોડાણ સાથે અડગ રહ્યા.

વૃદ્ધ શરદ પવાર અને ઉદ્ધવ ઠાકરેની તાકાત

મહારાષ્ટ્રમાં NDAને મોટો ઝટકો લાગ્યો છે. ત્યાં ભાજપે ઉદ્ધવ ઠાકરેની શિવસેના અને શરદ પવારની એનસીપીમાં કડાકો કર્યો હતો. બે વર્ષ પહેલાં, મુખ્ય પ્રધાન ઉદ્ધવ ઠાકરેએ નાયબ મુખ્ય પ્રધાન એકનાથ શિંદેને લાલચ આપીને મુખ્ય પ્રધાનની ખુરશી પર બેસાડ્યા અને તેમનું સમર્થન કર્યું. ગયા વર્ષે વરિષ્ઠ ચાણક્યએ પણ શરદ પવારના ભત્રીજા અજિત પવારને જોડ્યા અને તેમને મહારાષ્ટ્ર સરકારમાં નાયબ મુખ્ય પ્રધાન બનાવ્યા. ઉદ્ધવના પિતા બાળ ઠાકરે મુંબઈમાં રાજ કરતા હતા. તેણે જે કહ્યું તે વેદનું વાક્ય હતું. અસંખ્ય લોકો તેમના માટે આભારી થયા હશે અને તેમના માટે તેમના જીવનનું બલિદાન આપવા તૈયાર હશે. બાળ ઠાકરેના પરિવારમાં આવો વિક્ષેપ ભાજપ માટે મોંઘો સાબિત થયો. એ જ રીતે અજિત પવારના જવાથી નારાજ શરદ પવારે ઈન્ડિયા બ્લોકને વધુ મજબૂત બનાવ્યો. 48 બેઠકો ધરાવતા આ રાજ્યની હાર લોકસભા ચૂંટણીમાં ભાજપ માટે મોંઘી સાબિત થઈ હતી.

ખડગની તલવાર

ઈન્ડિયા બ્લોક માટે 543 માંથી 235ની નજીક પહોંચવાનો મોટો શ્રેય પણ કોંગ્રેસ પ્રમુખ મલ્લિકાર્જુન ખડગેને જાય છે. દોઢ વર્ષ પહેલા તેમને કોંગ્રેસના રાષ્ટ્રીય અધ્યક્ષ બનાવવામાં આવ્યા હતા. આ પહેલા તેઓ મનમોહન સિંહ સરકારમાં રેલવે મંત્રી રહી ચૂક્યા છે. કર્ણાટકના દલિત પરિવારમાં જન્મેલા મલ્લિકાર્જુન ખડગે પોતાની બુદ્ધિમત્તાના કારણે આ પદ સુધી પહોંચ્યા હતા. તેમણે ઈન્ડિયા બ્લોકની ઈચ્છા અનુસાર સંગઠન સ્તરે કોંગ્રેસને મજબૂત બનાવી. દલિત ચહેરો હોવાને કારણે કોંગ્રેસને દલિતોના સીધા મત મળ્યા હતા. ઉત્તર પ્રદેશમાં મુસ્લિમો અને યાદવો અખિલેશ સાથે હતા તો કોંગ્રેસને કારણે દલિત મતો મળ્યા. મલ્લિકાર્જુન ખડગેએ પીડીએના ખ્યાલને સિમેન્ટ કરવામાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવી હતી. જો એનડીએ ગઠબંધન ભાજપના નેતૃત્વમાં તેની સરકાર બનાવે તો પણ આ વખતે ભાજપ તેની માતાની વાત સાંભળી શકશે નહીં.

પ્રિયંકા વિના અમેઠી મુશ્કેલ હતું

મંગળવારે પરિણામ આવ્યા બાદ રાહુલ ગાંધીએ યોજેલી પ્રેસ કોન્ફરન્સમાં તેમણે તેમની નાની બહેન પ્રિયંકા ગાંધી વાડ્રાને પ્રેમથી યાદ કર્યા હતા. તેણે કહ્યું, મારી નાની બહેન પ્રિયંકા, જે શરમાઈને પાછળ ઉભી છે, તેની આ જીતમાં મોટી ભૂમિકા છે. તે આગળ નથી આવતી, પરંતુ જ્યારે રાહુલ ગાંધી રાષ્ટ્રવ્યાપી પ્રચાર પર હતા ત્યારે આ પ્રિયંકા રાયબરેલીમાં તેના ભાઈને અને અમેઠીમાં કોંગ્રેસના ઉમેદવાર કિશોરી લાલ શર્માને જીતાડવાનો પૂરો પ્રયાસ કરી રહી હતી. પ્રિયંકા તેના ઉદ્દેશ્યમાં સફળ રહી હતી.